uddhacca, n. [sa. auddhatya, abstr. from uddhata, pp. ud-han; ~ instead of oddh° under influence of uddhata ? — PED wrong],* (mental) restlessness, distraction, excitement, agitation, flurry (“self-righteousness”, “haughtiness”, “conceit” not justified by context or epex.); often associated and compounded with kukkucca, see °-kukkucca below; — Kacc-v 640, Sadd 863,29 wrong deriv. from ud-dhū, Sadd 864,1 correct: uddhatassa bhāvo ~am; — epex. defin.: uddhata-bhāvo ~aṁ, taṁ avūpasama-lakkhaṇaṁ . . . anavatthāna-rasaṁ . . . bhantatta-paccupaṭṭhānaṁ . . . cetaso avūpasame ayoniso-manasikārapada-ṭṭhānaṁ, citta-vikkhepo ti daṭṭhabbaṁ, Vism 469,5 = Abhidh-av 23,32 = Nidd-a 62,25 ≠ Moh 40,33; uddhatassa bhāvo ~aṁ, avūpasamo ti attho, vikkhepass’ etaṁ nāmaṁ, Paṭis-a 117,29; ~aṁ cittassa uddhata-bhāvo, Mp II 378,28; uddhaṭa (sic) -bhāvo ~aṁ; yena dhammena cittaṁ uddhaṭaṁ (sic) hoti avūpasantaṁ, so cetassa vikkhepo ~aṁ, Th-a I 176,6; cittassa ~aṁ, avūpasamo, cittavikkhepo, bhantattaṁ cittassa, idaṁ vuccati ~aṁ, Nidd I 220,3 = Dhs 86,37 = 205,10 = Vibh 255,26 ≠ 168,32; cf. Peṭ 137,14; ~aṁ bhantatā mataṁ, Sacc 88; —
~ in various lists of akusalā dhammā: of 5 uddhaṁbhāgiyāni saṁyojanāni: rūpa-rāgo, arūpa-rāgo, māno, ~aṁ, avijjā, D III 234,20 ≠S V 61,16 = 136,26 = A IV 460,4 ≠ Vibh 377,10 = Abhidh-av 129,12 ≠ Vism 682,34 ≠ As 239,25 ≠ Thī 167 (rāgan ti rūparāgañ ca arūpa-r. ca, Thī-a 158,33) ≠ Nett 14,30; of 5 citta-kelisā (m. c. = kilesā, = nīvaraṇa): kāmacchando ca vyāpādo thīna-middhañ ca bhikkhuno/am vicikicchā ca pañca te citta-kelisā, Th 1010 ≠ 74; -f avijjā and arati, Paṭis I 163,8; of 8 kilesā (5 above + mānânusaya, bhava-rāgânusaya, avijjânusaya): Nidd I 100,1 = As 235,28; of 8 kilesavatthūni (lobho, doso, moho, māno, diṭṭhi, vicikicchā, thīnaṁ, ~): Vibh 385,18 ≠ Moh 220,9; of 10 (= 8 prec. + ahirika, anottappa): Dhs 214,25 = Vibh 341,12 = Abhidh-av 129,17; of 12 apuñña-cittāni, Abhidh-av 30,19*; of 52 akusalā cetasikā dhammā, Abhidh-s 6,9 ≠ Moh 52,11 ≠ Abhidh-av 29,9; —
°âdi-kilesā, Vism-mhṭ Se 108,9; — origin, causes of ~: accāraddha-viriyaṁ ~āya saṁvattati, atilīna-viriyaṁ kosajjāya s., A III 375,19 = Vin I 182,38 ≠ Pj I 96,6; yam pi te … evaṁ hoti: āraddhaṁ kho pana me viriyaṁ asallīnaṁ . . . samāhitaṁ cittaṁ ek’ aggaṁ (atha ca pana me na anupādāya āsavehi cittaṁ vimuccati), idan te ~asmiṁ, A I 282,10 (cf. Vism 137,23 foll.); idaṁ nūn’ imassâyasmato āraññakassa ekassâraññe seri-vihārena viharato ~aṁ cāpalyaṁ bahulī-kataṁ, M I 470,13; adhicittaṁ anuyutto bhikkhu ekantaṁ paggāha-nimittaṁ yeva manasikareyya, ṭhānaṁ taṁ cittaṁ ~āya saṁvatteyya, A I 256,38; (bhikkhuno) alābhena maṅku-bhāvo, maṅku-bhūtassa ~aṁ, uddhatassa asaṁvaro …, IV 87,21; kathābāhulle sati ~aṁ, uddhatassa asaṁvaro, 87,26 = Nidd I 394,6; (M I 116,13 kāye kilante cittaṁ) ūhaññeyyā ti ugghātiyetha (so read), ~āya saṁvatteyya, Ps II 83,6; . . . rāgo uppajjati, diṭṭhi vicikicchā ~aṁ domanassaṁ uppajjati, Moh 349,17, cf. 349,27; — ~ incompatible with arahatta: cha dhamme appahāya abhabbo arahattaṁ sacchikātuṁ: ~aṁ kukkuccaṁ +, A III 421,22; arahato rūparāgā . . . ~ā avijjāya + kilesehi . . . cittaṁ vivittam hoti, Nidd I 27,21; cf. Paṭis I 70,16; Kv 85,19; Moh 35,22; Dhs 75,7; — ~ unable to affect samādhi or samatha: samādhi ~ena na kampati, Mp II 51,18, cf. 162,2; samādhi-balassa ~e akampiy’attho abhiññeyyo, Paṭis I 16,21 (Paṭis-a 95,28: ~e ti avūpasamasaṅkhātena ~ena); ~e ca -f na kampati + ti samatha-balaṁ, 98,18; anunnataṁ cittaṁ / samādhinā pariggahitam cittaṁ ~e na iñjati [Ee w. r. pamāde na ijjhati], II 206,15,27, quoted Vism 386, 12,23, Ud-a 186,2,16, Sp 157,30 (viriyaṁ); viriyam samādhinā samyojitam ~e patituṁ na labhati, Ps I 292,2 = Spk III 157,20; — how to prevent or get rid of ~: ~assa pahānāya samatho bhāvetabbo, A III 449,12; tayo dhamme appahāya abhabbo ~aṁ pahātuṁ + : assaddhiyaṁ . . . avadaññutaṁ . . . kosajjaṁ, V 146,1; arahatta-maggena . . . ~assa pahīnattā, Paṭis I 196,6; cf. Pp 18,4-7; As 387,11-13; Spk I 165,33; Moh 35,21-24; ~assa pahīnattâ + samādhiindriyaṁ bhāvitaṁ hoti, Paṭis II 2,28; sammā-samādhi … ~añ ca pajahati, Ps I 106,11; samādhi-virahe laddhokāsena ~ena . . . cittaṁ nānârammaṇesu paribbhamati, 117,36; avikkhepena ~aṁ sammā samucchindati, Paṭis I 101,22 = II 230,12; avikkhepena ~aṁ nirodheti, I 101,30; avikkhepaṁ paṭiladdhassa ~am na upaṭṭhāti, 102,2; — °-vasena “due to”, Nidd I 108,18 = 202,11; Spk I 20,2; 44,27 ≠ 293,12; Paṭis-a 95,5; Nidd-a I 242,21; etaṁ tesaṁ bhikkhūnaṁ °âdi-vasena pamāda-vihāraṁ jānitvā, 1 Ud-a 239,5; — ifc. avūpasama-kara-°âdi-kilesa, kaṅkh° (Sacc 141), dhamm° (A II 157,20; Paṭis II 93,3), **ni-**° (Paṭis I 80,5), paññ° (Sacc 278), ’ līn° (Pj I 84,12 = As 217,19), vicikicch° (Vism 410,3), **sa-**° (Paṭis I 81,31).